Cách ủ phân cá tại nhà không có mùi hôi

1. Vì sao nên chọn phân cá?

Phân cá là loại phân hữu cơ giàu dinh dưỡng, cung cấp đạm (N) từ protein cá, phốt pho (P) từ xương, kali (K) từ mô cá cùng nhiều vi lượng như canxi, magie, sắt, kẽm. Ngoài ra, phân cá còn chứa axit amin và enzym tự nhiên, giúp:

• Thúc đẩy bộ rễ và chồi phát triển mạnh.

• Cải thiện sức đề kháng của cây trước sâu bệnh.

• Kích thích ra hoa, đậu quả và nâng cao chất lượng nông sản.

Tự ủ phân cá giúp tận dụng phế phẩm cá, giảm rác thải và tiết kiệm chi phí phân bón.

2. Nguyên tắc khử mùi khi ủ

Mùi hôi khi ủ cá xuất phát từ vi khuẩn yếm khí phân hủy chất hữu cơ. Để hạn chế mùi, cần:

• Tạo môi trường cho vi sinh vật có lợi phát triển bằng chế phẩm vi sinh, men rượu, men bánh mì hoặc men tiêu hóa.

• Bổ sung nguồn carbon như mật rỉ đường, đường vàng, chuối chín để cân bằng tỷ lệ C:N.

• Thêm nguyên liệu có tinh dầu kháng khuẩn như gừng, sả, vỏ cam, vỏ quýt, lá bạc hà, lá ổi.

• Ủ kín để vi sinh lên men thay vì phân hủy thối rữa.

3. Nguyên liệu

Nguyên vật liệu dùng để ủ phân cá

Nguyên liệu chính:

• Cá tươi hoặc phế phẩm cá: 5 kg (có thể dùng cá biển, cá sông, cá nuôi, cá tạp, cá ươn, hoặc đầu xương cá bỏ đi).

• Mật rỉ đường: 5 lít. Nếu không có, có thể thay bằng đường vàng pha loãng hoặc thêm chuối chín nghiền để tăng nguồn carbon.

• Chế phẩm vi sinh EM/EMZEO: 200 ml hoặc 1 gói.

Nguyên liệu phụ:

• Dứa (thơm): 2 quả.

• Vỏ cam, quýt, bưởi: 3–4 quả.

• Chuối chín: 1 kg (tùy chọn, giúp tăng độ ngọt và vi sinh).

• Vỏ trứng nghiền: 200 g (tùy chọn, bổ sung canxi).

4. Dụng cụ có thể dùng hoặc bỏ

• Thùng hoặc can nhựa 20–50 lít có nắp kín (có thể thay bằng lu sành hoặc thùng phi nhựa).

• Dao, thớt, máy xay (nếu không có máy xay có thể băm nhỏ).

• Que khuấy bằng gỗ hoặc nhựa.

• Bao tay, khẩu trang để đảm bảo vệ sinh.

5. Quy trình ủ phân cá không hôi

Bước 1: Chuẩn bị cá
Băm hoặc xay nhuyễn cá để tăng diện tích tiếp xúc, giúp vi sinh phân hủy nhanh hơn. Nếu không có máy xay, băm nhỏ và trộn ngay với mật rỉ để giảm mùi ban đầu.

Bước 2: Pha dung dịch nền
Cho khoảng 15–20 lít nước sạch vào thùng, hòa tan mật rỉ đường hoặc đường vàng pha loãng (có thể cho thêm chuối nghiền). Thêm chế phẩm vi sinh và khuấy đều.

Bước 3: Cho nguyên liệu vào
Đổ cá vào dung dịch nền, thêm dứa, vỏ cam/quýt, vỏ trứng (nếu có) và khuấy đều.

Bước 4: Ủ kín
Đậy nắp chặt, có thể phủ thêm lớp nilon trước khi đậy. Đặt thùng ở nơi mát, tránh ánh nắng trực tiếp.

6. Theo dõi và xử lý trong quá trình ủ

• 3–5 ngày đầu: mở nhẹ nắp để xả khí và khuấy một lần/ngày.

• Sau 10 ngày: mùi tanh giảm, có mùi chua nhẹ hoặc mùi trái cây lên men.

• Sau 30 ngày: có thể sử dụng, nhưng ủ 60–90 ngày sẽ cho phân chín hơn, mùi nhẹ hơn và dinh dưỡng ổn định.

Xử lý sự cố:

• Mùi hôi gắt: thêm mật rỉ hoặc chuối nghiền và vi sinh, khuấy đều.

• Có váng đen: bổ sung vi sinh, khuấy kỹ, tránh để hở không khí.

• Lên bọt nhiều: xả khí nhưng không mở nắp quá lâu.

Theo dõi để kịp thời xử lý trong quá trình ủ phân cá

7. Cách sử dụng phân cá

• Tưới gốc: Pha loãng 1:100 (100 ml phân cá với 10 lít nước). Tưới sáng sớm hoặc chiều mát, 1–2 lần/tuần.

• Phun qua lá: Lọc bỏ cặn, pha loãng 1:200 (50 ml với 10 lít nước), phun đều hai mặt lá.

Điều chỉnh:

• Rau ăn lá: pha loãng hơn (1:150), ngừng bón trước thu hoạch 7 ngày.

• Cây ăn quả: bón đậm hơn khi nuôi quả.

• Hoa cảnh: pha loãng, bón định kỳ 10 ngày/lần.

8. Lợi ích và mẹo tiết kiệm

• Cải thiện độ tơi xốp, khả năng giữ ẩm của đất.

• Tăng hệ vi sinh có lợi trong đất.

• Giảm 40–60% phân bón hóa học.

• Tận dụng nguyên liệu rẻ hoặc bỏ đi như cá ươn, cá tạp, đầu cá, xương cá từ chợ.